25 września obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Osób Głuchych i Języka Migowego. Z tej okazji warto przyjrzeć się biografii Gersona (Eugeniusza/Gienka/Eugene’a) Bergmana. Przeżył getto łódzkie i warszawskie, brał udział w powstaniu warszawskim. We wczesnej fazie okupacji utracił słuch. Po wojnie wyemigrował do USA. Niepełnosprawność nie przeszkodziła mu w późniejszej błyskotliwej karierze akademickiej.

18 września mija 77 lat od odnalezienia w ruinach warszawskiego getta Archiwum Ringelbluma – najcenniejszego zbioru dokumentów dotyczących Zagłady Żydów w czasie II wojny światowej. W dziesięciu metalowych skrzynkach, które odkopano w godzinach popołudniowych przy ul. Nowolipki 68, gdzie w getcie działała szkoła im. Bera Borochowa, znajdowała się pierwsza część unikatowych materiałów.

Serdecznie zapraszamy na stoisko Żydowskiego Instytutu Historycznego na Gdańskich Targach Książki!

Pierwszego dnia miesiąca Tiszri, czyli 15 września według kalendarza gregoriańskiego, rozpoczyna się święto Rosz ha-Szana – Nowy Rok.

Po kilkumiesięcznym oczekiwaniu na decyzję Rady m.st. Warszawy możemy potwierdzić – skwer przy ul. Pawiej na warszawskiej Woli nosi imię Racheli Auerbach!

Bylice (Artemisia spp.) to jedne z tych roślin, jakich zwykle nie chcemy na miejskich łąkach ani w wiejskich pasach kwietnych, ogródkach bioróżnorodności czy ogródkach miododajnych. Na liście gatunków porastających ruiny dzielnicy getta, sporządzonej przez prof. Kobendzę znalazły się trzy gatunki bylic: wciąż dziś pospolite (choć nierzadko energicznie zwalczane) bylica pospolita (A. vulgaris) oraz bylica polna (A. campestris), a także rzadka obecnie w Polsce bylica roczna (A. annua).

Charakterystyka Marchlewicza, jego związki z przedwojenną policją i wojskiem oraz niechęć do pełnienia służby pod władzami okupacyjnymi zdają się sugerować, iż z punktu widzenia przełożonych nie był najlepszym kandydatem na obejmowane stanowisko. Mimo to nie został z niego usunięty, a podejmowane przez niego próby odejścia kończyły się niepowodzeniem. Po wojnie, w okresie działania Komisji Rehabilitacyjnej dla funkcjonariuszy Policji Państwowej przy Prezydium Rady Ministrów, mieszkańcy Otwocka składali zeznania dotyczące m.in. Bronisława Marchlewicza. Powtarzali, że informował o nadchodzących przeszukaniach i aresztowaniach osób podejrzanych o związki z podziemiem. Ubezpieczał akcje dywersyjne AK w mieście i jego okolicach (oddał też do dyspozycji organizacji część swojego domu), zajmował się także ochroną konspiracyjnych kursów szkolnych przed denuncjacją.

8 lutego 1940 roku prezydent policji w Łodzi Johannes Schäfer wydał zarządzenie o utworzeniu „żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej”. Obszar planowanego getta wytyczono w północnej, najbardziej zaniedbanej, a zarazem gęsto zaludnionej części miasta – na Starym Mieście i Bałutach. W późniejszym okresie plany te nieco zmodyfikowano i powiększono obszar getta w kierunku wschodnim, do żydowskiego cmentarza włącznie. Niecałe trzy miesiące później, 30 kwietnia 1940 roku zostało ono zamknięte. W trakcie czterech lat funkcjonowania getta łódzkiego przeszło przez nie ponad 200 tys. osób – zarówno Żydów łódzkich oraz pochodzących z okolicznych miejscowości, jak i deportowanych z III Rzeszy, Austrii, Luksemburga czy Protektoratu Czech i Moraw, a także Romowie i Sinti, dla których w ramach getta utworzono tzw. obóz cygański (Zigeunerlager).

18 września 1946 roku z piwnicy zniszczonego domu przy ulicy Nowolipki 68 wydobyto metalowe skrzynki, które zawierały pierwszą część Podziemnego Archiwum Getta Warszawy, wyjątkowego zbioru świadectw, dokumentów, dzieł sztuki i fotografii z warszawskiej „dzielnicy zamkniętej”, nazywanego na cześć jego inicjatora Archiwum Ringelbluma. W 77. rocznicę tego wydarzenia zapraszamy na Festiwal Żydowskiego Instytutu Historycznego – tydzień pełen bezpłatnych wydarzeń poświęconych Archiwum i grupie Oneg Szabat.

Przedstawiamy kalendarium ŻIH na wrzesień 2023!