Aktualności

Fot. Grzegorz Kwolek

Podczas remontu przeprowadzanego w 2017 r. w związku z przygotowaniami do otwarcia wystawy stałej „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu" poświęconej  grupie „Oneg Szabat” i Podziemnemu Archiwum Getta Warszawskiego, dokonaliśmy niezwykłego odkrycia. Dotarliśmy do drewnianych elementów osadzonych w stropie budynku, które uległy zwęgleniu na skutek pożogi z 1943 r.

Nadpalone drewno w stropie ŻIH, ślady ognia na posadzce w holu Instytutu i prace konserwatorskie

Jak to możliwe, że drewno nie uległo całkowitemu spaleniu i przetrwało tym samym do dnia dzisiejszego, wyjaśnia konstruktor inż. Radosław Gralak: – Strop w holu wejściowym w skrajnym przęśle wykonany został jako żebrowy żelbetowy. Mniemam, że drewno nie uległo całkowitemu spaleniu, ponieważ żelbetowa płyta stropowa stanowiła dość skuteczną barierę dla płomieni, natomiast efekt zwęglenia desek drewnianych był skutkiem oddziaływania bardzo wysokiej temperatury.

Pożar, który wybuchł po wysadzeniu Wielkiej Synagogi, wdarł się również do gmachu Głównej Biblioteki Judaistycznej, obecnie siedziby Żydowskiego Instytutu Historycznego. Dowodem są — widoczne do dnia dzisiejszego — przebarwienia w miejscach działania wysokiej temperatury. W celu powstrzymania destrukcji posadzki oraz zwiększenia jej wytrzymałości, w 2016 r. poddaliśmy ją specjalistycznym pracom konserwatorskim.

Przed wojną gmach, w którym obecnie mieści się Żydowski Instytut Historyczny, był siedzibą Głównej Biblioteki Judaistycznej oraz Instytutu Nauk Judaistycznych. Od listopada 1940 do marca 1942 r. znajdował się w granicach warszawskiego getta. Mieściły się w nim kolejno: siedziba Żydowskiej Samopomocy Społecznej, punkt etapowy dla Żydów wysiedlonych z Niemiec i magazyn mebli zrabowanych w getcie. To tutaj miały miejsce zakonspirowane spotkania grupy Oneg Szabat (hebr.: Radość Soboty), która pod kierownictwem Emanuela Ringelbluma gromadziła wszechstronną dokumentację życia i zagłady Żydów w Polsce w okresie II wojny światowej.

16 maja 1943 r., na znak zduszenia oporu w getcie warszawskim, SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Jürgen Stroop polecił wysadzenie w powietrze Wielkiej Synagogi. Dokonał w ten sposób symbolicznego aktu ,,ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” w Warszawie. Mimo pożaru budynek Głównej Biblioteki Judaistycznej nie uległ całkowitemu zniszczeniu. Nowe władze Warszawy przydzieliły go Centralnemu Komitetowi Żydów w Polsce, który po gruntownej odbudowie ulokował tu Centralną Żydowską Komisję Historyczną. W 1947 r. Komisja przekształciła się w Żydowski Instytut Historyczny, który mieści się w gmachu na Tłomackiem 3/5 do dnia dzisiejszego. Najcenniejszym spośród zbiorów Instytutu jest Archiwum Ringelbluma, którego dwie części zostały odnalezione w gruzach warszawskiego getta w 1946 i 1950 r.