Serce tamtego miasta

Plakat pisany w języku polskim i jidysz przedstawia plan zajęć 10-miesiecznego kursu rolniczego, który odbywał się w Dzierżoniowie. Te suche informacje kryją za sobą historię o miejscu, ludziach i organizacji próbujących zbudować nowy świat w czasie niepewności i trwogi. 

Miejsce  

Dzierżoniów na Dolnym Śląsku był niezwykłym miejscem na mapie powojennego życia żydowskiego w Polsce. Niewielkie niemieckie miasteczko Rychbach (niem. Reichenbach) wraz z końcem II wojny światowej znalazło się w granicach powojennej Polski. Jego nazwę zmieniono na Dzierżoniów, zmienił się też jego skład ludnościowy.  

Ludzie  

W powojennych latach wielkiej trwogi Dzierżoniów stał się domem dla Żydów, którzy przeżyli Zagładę w ukryciu, w obozach koncentracyjnych, a także repatriantów z ZSRR. Między 1945 a 1950 połowę mieszkańców miasta – od 9 do nawet 17 tys. – stanowili Ocaleni. Drugą połowę tworzyli Polacy szukający na tzw. Ziemiach Odzyskanych lepszego bytu.  

Żydzi budowali swoje nowe życie w Dzierżoniowie wokół legalnie działających żydowskich organizacji pomocowych i edukacyjnych. W przeciwieństwie do Żydów z Częstochowy, Kielc, Krakowa, Rzeszowa i innych miejsc, gdzie dochodziło do powojennych pogromów na Ocalonych, w Dzierżoniowie Żydzi czuli się bezpieczniej. Tu skala przemocy antyżydowskiej była dużo mniejsza, a możliwość samoobrony znacznie większa. Choć dni mijały w cieniu powojennej niepewności, traumy Ocalonych i żałoby po utraconych rodzinach, Żydzi mieli tu warunki do budowy nowego życia. 

Organizacja 

Żydzi dzierżoniowscy uzyskiwali kwalifikacje zawodowe między innymi na kursach ORT-u, Organizacji Rozwoju Twórczości Przemysłowej Rzemieślniczej i Rolniczej wśród Ludności Żydowskiej, sięgającej swoją historią do 1860 r. W 1946 r. ORT prowadził 4 placówki, w 1948 r. już 12. Dwujęzyczny program, który tu Państwo widzicie, dotyczy kursu rolniczego. Szkolenie rozpoczynało się w listopadzie i trwało do sierpnia, czyli do żniw, w których kursanci brali udział. Uczyli się gleboznawstwa, podstaw chemii i botaniki. Mieli zajęcia z zasad żywienia zwierząt, ich anatomii oraz hodowli. Poznawali cykl wegetacji roślin i uczyli się wydajnego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Mieli też blok zajęć ogólnokształcących z językiem polskim, żydowskim i matematyką. 

ORT zakończył działalność w 1950 r. Do tego czasu władze komunistyczne podporządkowały sobie wszystkie niezależne instytucje oświatowe, kulturalne i społeczne, kładąc kres między innymi fenomenowi osadnictwa żydowskiego w Dzierżoniowie. 

W naszym repozytorium cyfrowym obiekt można zobaczyć w najwyższej jakości.

_____

Projekt jest finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przed budżet krajowy #EEAGrants #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants