Aktualności

Alfred Nossig urodził się w 1868 r. (według innych źródeł – w 1864 r.) we Lwowie. „Był wszechstronnie uzdolnionym człowiekiem” – piszą Barbara Engelking i Jacek Leociak – „pisał, rzeźbił, studiował prawo i ekonomię we Lwowie, filozofię w Zurychu, medycynę w Wiedniu”[1]. Był płodnym publicystą, w swoich tekstach, od dramatów po prace poświęcone ekonomii, zajmował się zwłaszcza problematyką żydowską. Napisał dzieła takie, jak Król Syjonu (dramat o Szymonie Bar Kochbie, przywódcy powstania przeciw Rzymianom z lat 132-135) czy powieść Jan Prorok. Opowieść na tle galicyjskim, której akcja dzieje się we Lwowie.

Wsławił się szczególnie jako rzeźbiarz-samouk – stworzył dzieła takie jak Żyd wieczny tułacz, Juda Machabeusz, Król Salomon, wyrzeźbił maskę pośmiertną austriackiej cesarzowej Elżbiety (Sissi). Jego wystawy w Paryżu i w Wiedniu spotkały się z przychylnym przyjęciem krytyki. Współpracował z Ignacym Janem Paderewskim.

W 1940 r. Nossig przyjechał do getta warszawskiego. W grudniu 1939 r. Ringelblum odnotowuje, że „Nossig został mianowany kierownikiem wydziału emigracyjnego w [warszawskiej] Gminie Żydowskiej. Pogłoski o przesiedleniu półtora miliona Żydów z Polski, począwszy od stycznia”[5]. Żadna emigracja nie była jednak przygotowywana przez Niemców, stanowisko w Judenracie było przykrywką dla działalności agenta. Według innych źródeł, kierował potem równie fikcyjnym Wydziałem Kultury. Pisał dla Niemców raporty o nastrojach w getcie. Mieszkał najpierw, jak większość elity getta, przy ul. Chłodnej, pod numerem 39, następnie przy ul. Muranowskiej 42. To tam 22 lutego 1943 r. zastrzelili go bojowcy ŻOB[6].

Ber Warm, członek żydowskiej Służby Porządkowej, wspominał, że widywał Nossiga w biurze Karla Georga Brandta, oficera SS odpowiedzialnego za deportację warszawskich Żydów do Treblinki w lecie 1942 r.:

Do Brandta przychodził często na Befehlstelle [kwatera główna Niemców do zarządzania wielką deportacją przy ul. Żelaznej 103, kamienica zachowana do dziś – P.B.] znany syjonista i literat prof. Alfred Nossig, Żyd z Niemiec, podobno były reprezentant dyplomatyczny Austrii w okresie ubiegłej wojny światowej. Fakt, że w jakieś 2 tygodnie przed likwidacją getta [według niektórych źródeł, egzekucja nastąpiła w kwietniu 1943 r. – P.B.] prof. Nossig został zastrzelony we własnym mieszkaniu przez członków Żydowskiej Organizacji Bojowej wskazuje, że dostarczał on Brandtowi informacji z getta, że był to popularnie nazywany «kapuś». Obecnie dowiedziałem się z miarodajnych źródeł, że u zastrzelonego w czasie rewizji znaleziono dokument, gwarantujący mu jako zasłużonemu Żydowi nietykalność osobistą, oraz wygotowane przezeń pismo do władz, w którym wskazuje, że Żydzi przygotowują przed ewentualnością nowej «akcji wysiedleńczej» bunkry podziemne i inne, przy czym podawał przykłady miejsc położenia i urządzenia niektórych schronów w getcie. (…) Prof. Nossig miał tzw. «przepustkę brandtowską», która dawała możliwość poruszania się po całym b. getcie dużym, a więc nieograniczone prawo wstępu na tereny wszystkich «szopów». Gdy Brandt dowiedział się o zastrzeleniu Nossiga, miał oświadczyć «Ja, die Lumpen haben solch einen alten Mann nicht verschont». Jak to obłudnie brzmiało w ustach Brandta, bestii w ludzkim ciele, który [miał] na sumieniu setki tysięcy Żydów obojga płci, bez względu na wiek! [7].