Wydawnictwo

Niniejsza publikacja podzielona na dwie części powstała na podstawie tomu 27 polskiej edycji Archiwum Ringelbluma, zatytułowanego Żydowska Samopomoc Społeczna w Warszawie (1939–1943). Organizacja pomocy społecznej działająca w Warszawie od września 1939 r. z czasem rozrosła się do ogromnej struktury. Jej celem była organizacja społeczeństwa warszawskiego getta oraz niesienie pomocy najbardziej potrzebującym. W dziedzinie opieki społecznej ŻSS patronowała również działalności edukacyjnej, kulturalnej i naukowej, organizowała zatrudnienie, pośredniczyła w utrzymywaniu kontaktów z krewnymi przebywającymi za granicą, wspierała podziemną działalność polityczną; posiadała też własną administrację poprzez system komitetów dzielnicowych i domowych. W przeciwieństwie do innych miejscowości ŻSS w Warszawie i jej agencje nigdy nie były w pełni podporządkowane Judenratowi. Pozostały wręcz zdecydowanie przeciwne jego polityce. Niniejszy tom zawiera oficjalną dokumentację różnych departamentów i agencji KK oraz ŻSS w Warszawie od momentu ich powstania we wrześniu 1939 r. do zimy 1942/43 r., kiedy to podjęto próby odbudowy komórek samopomocy po wielkiej akcji likwidacyjnej. Zbiór ten składa się głównie z obszernych raportów, planów, notatek służbowych, korespondencji, protokołów spotkań, rozliczeń finansowych, ulotek i apeli. Dają one pełny obraz działalności ŻSS.

[...]

Czy się to komu podoba, czy nie: ludność żydowska to jedna duża rodzina, która przeżywa te same ograniczenia, te same cierpienia, a która obecnie ma jedno główne zadanie: wspólnymi siłami przetrzymać! Przechodzimy twardą szkołę. Uczymy się sztuki łączenia wysiłków dziesiątek tysięcy dla wspólnego celu. W tej chwili głównym celem jest: utrzymanie się na powierzchni życia. Miejmy nadzieję, że nadejdą lepsze czasy, gdy nauczeni doświadczeniem, łączyć będziemy wysiłki ku wielkim dziełom konstruktywnym dla dobra nękanego narodu żydowskiego.

Żydowskie Towarzystwo Opieki Społecznej (w skróceniu ŻTOS, dawniej ŻSS, jeszcze dawniej Komisja Koordynacyjna) jest w tej chwili jedyną legalną organizacją mas żydowskich dla celów opieki nad ubogimi. Nędza trzyma w swych szponach dziesiątki, a może setki tysięcy naszych braci. Jak żywiołowy płomień ogarnia ona coraz szersze koła i warstwy naszego społeczeństwa. Należy gasić! Gasić, jak i ile tylko można. Każdy musi przyłożyć rękę do dzieła ratunku!

– fragment referatu propagandowego Żydowskiego Towarzystwa Opieki Społecznej z końca 1940 r.

Publikacja dofinasowana przez Claims Conference i Taube Philanthropies.