Wydawnictwo

Książka Ewy Koźmińskiej-Frejlak opisuje sposoby radzenia sobie z rzeczywistością po Zagładzie stosowane przez polskich Żydów ocalałych z Holokaustu – tych którzy po wojnie zdecydowali się pozostać w kraju. Wykorzystując obszerny materiał źródłowy, często dotychczas nieprzywoływany przez badaczy (m.in. archiwa kościelne), sięgając po narzędzia socjologiczne, autorka szczegółowo analizuje takie praktyki asymilacyjne jak starania Żydów o konwersje na katolicyzm, podejmowane próby zmiany nazwiska oraz zawieranie małżeństw polsko-żydowskich. Skupia się przy tym na okresie tużpowojennym, jak najdokładniej jednak odtwarzając kontekst wojenny i przedwojenny.

Lilly Zborowski-Naveh, córka ocalałego z Zagłady Eliego Zborowskiego, wspominała, że jej wzrastaniu nieustannie towarzyszyły opowieści ocalałych. Przedstawiali oni wojenne losy – swoje i bliskich – i chociaż nierzadko skrótowo relacjonowali też dzieje powojenne, bardzo mało uwagi poświęcali czasom budowania swego życia po kataklizmie. Ogrom nieszczęść i cierpienia w opowieściach ocalałych wysłuchanych przez Zborowski-Naveh przyćmiewał wszystkie późniejsze wydarzenia w ich życiu. To, że funkcjonowali w zwyczajnej, powszedniej codzienności, wydawało się nie tylko niezrozumiałe, ale po prostu nierzeczywiste. Napotykani przez nią ludzie byli jak bajkowi bohaterowie, którzy „potem” – „żyli długo i szczęśliwie”. Przez lata – jak kwitowała Zborowski-Naveh swoją bardzo osobistą w tonie wypowiedź – nurtowało ją, co się wydarzyło pomiędzy Zagładą a „potem”. Poszukiwania odpowiedzi na to pytanie skłoniły mnie do napisania tej książki.

z Wprowadzenia

Jedną z najważniejszych zalet tej rozprawy jest subtelność i wrażliwość metodologiczna, z jaką Autorka przystępuje do badania: poszukując prawidłowości w zachowaniach indywidualnych i zbiorowych, zdołała uniknąć uproszczeń czy pospiesznych uogólnień i wydobyć złożony charakter intymnych motywacji i zachowań, a także – co bardzo istotne – ujawnić wymiar procesualny, dynamikę i uwarunkowania decyzji podejmowanych przez ocalałych. […]

Przeprowadzona przez Ewę Koźmińską-Frejlak analiza ma charakter interdyscyplinarny (łączy elementy socjologii, historii społecznej, antropologii afektów), obejmuje zarówno interpretację danych statystycznych, jak studium przypadków, co owocuje obrazem nieredukcjonistycznym, wielowymiarowym, zarazem odkrywczym i otwierającym dalsze perspektywy badawcze.

Piotr Laskowski

Praca Ewy Koźmińskiej-Frejlak dotyczy ważnego aspektu powojennej historii Żydów: charakterystycznego dla polskiej rzeczywistości sposobu radzenia sobie ocalałych z Zagłady z sytuacją „po”. Praca taka nie istnieje w historiografii polskiej i, o ile mi wiadomo, tak sformatowany temat nie został opracowany także w piśmiennictwie światowym.

Helena Datner

Ewa Koźmińska-Frejlak – socjolożka, absolwentka Szkoły Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN, pracowniczka Działu Naukowego Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma, stypendystka Yad Vashem. Zajmuje się m.in. badaniem społecznej historii Żydów w Polsce po Zagładzie oraz wczesną historiografią Zagłady. Uczestniczka polskich i międzynarodowych projektów badawczych z zakresu tej tematyki. Edytorka źródeł. Kieruje pracami Komitetu Redakcyjnego serii „Wydanie Krytyczne Prac Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej”. Publikuje artykuły m.in. w polsko- i anglojęzycznych tomach zbiorowych, roczniku „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, kwartalniku „Kultura i Społeczeństwo”, „Kwartalniku Historii Żydów”.

Publikacja powstała przy wsparciu Fundacji im. Róży Luksemburg – Przedstawicielstwo w Polsce i dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.