Wydawnictwo

Agnieszka Kajczyk

קינאר Kinor

Filmy żydowskie w powojennej Polsce (1945–1950). Geneza, konteksty, znaczenia

Agnieszka Kajczyk w swojej książce opisuje, jak garstce żydowskich filmowców udało się wznowić produkcję filmów jidysz w komunistycznej Polsce, w której podczas wojny wymordowano ponad 90% Żydów. Autorka przedstawia ten fenomen, analizując towarzyszące mu okoliczności społeczne, polityczne, gospodarcze i kulturowe. Zadanie to, ze względu na materiał źródłowy: niepełny, nieuporządkowany i rozproszony, a do tego w trzech językach: polskim, jidysz i hebrajskim, było niezwykle trudne. W niniejszej publikacji Agnieszka Kajczyk nie tylko tworzy wielowymiarowy obraz żydowskiego środowiska artystyczno-filmowego, ale także koryguje błędy i nieścisłości faktograficzne, przybliża sylwetki filmowców oraz podejmuje próbę interpretacji filmów żydowskich powstałych w pierwszym pięcioleciu po wojnie.  

Historia spółdzielni filmowej „Kinor”, w której bez wątpienia główną rolę odgrywał rzutki przedwojenny producent [Saul Goskind], była niezwykle dynamiczna, pełna zawiłości i zwrotów akcji, a dzieje jej samej mogłyby posłużyć za gotowy scenariusz do filmu sensacyjnego. Filmy produkowane przez Saula Goskinda i jego zespół, najpierw w ramach sekcji filmowej WKiP, a później spółdzielni „Kinor”, były z jednej strony istotnym przejawem kontynuacji kultury jidysz po wojnie, a z drugiej wizualnym świadectwem procesu odradzania się życia żydowskiego w Polsce o ogromnej wartości poznawczej i historycznej. Dla badacza stanowią one dzisiaj niezwykle cenny materiał dokumentalny pokazujący życie społeczności żydowskiej w powojennej Polsce. Bez względu na ich propagandowy charakter są istotnym źródłem badań nie tylko nad rzeczywistością tego okresu, lecz także, ze względu na intencjonalność dzieła filmowego, nad przedstawieniem tej rzeczywistości z perspektywy ocalałych. Są także swoistym odzwierciedleniem obowiązującej wówczas ideologii. Uwikłanie kina w politykę państwa było bowiem ewidentne i dotyczyło zarówno filmów polskich, jak i żydowskich.

Ze wstępu

[Agnieszka Kajczyk] podjęła temat ważny i ciekawy, a książka bez wątpienia wypełni istotną lukę w badaniach nad historią polskiego kina i powojennej kultury żydowskiej. Zresztą, wcześniej podobnego opracowania po prostu nie było. [...]

Wartość książki wynika jednak także z erudycji Autorki, jej doskonałej orientacji w podejmowanych zagadnieniach, umiejętności krytycznego wykorzystania źródeł, dobrego doboru argumentów, formułowania wielu trafnych rozpoznań i spostrzeżeń, ale także uzasadnionego sposobu wskazywania na wątpliwości.

Z recenzji

Publikacja powstała przy wsparciu Fundacji im. Róży Luksemburg – Przedstawicielstwo w Polsce ze środków Federalnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Niemiec.

Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.