Aktualności

Żydowski Instytut Historyczny jako twórca pamięci o Zagładzie. Mark–Datner–Tych

Żydowski Instytut Historyczny (ŻIH) odgrywa kluczową rolę jako instytucjonalny twórca pamięci o Zagładzie, łącząc działalność badawczą, archiwalną i edukacyjną. Już od pierwszych lat powojennych był miejscem gromadzenia świadectw, dokumentów i relacji ocalałych, a także przestrzenią refleksji nad doświadczeniem Holokaustu w jego polskim i europejskim wymiarze.

Poprzez działalność takich badaczy, a zarazem dyrektorów, jak Bernard Mark, Szymon Datner i Feliks Tych, Instytut nie tylko dokumentował Zagładę, lecz także aktywnie współtworzył jej społeczną i kulturową pamięć. Stał się miejscem, w którym archiwum, nauka i etyka pamięci spotykają się, tworząc trwałe ramy dla rozumienia Holokaustu w Polsce i poza jej granicami.

Prowadzenie: prof. Andrzej Żbikowski

Uczestnicy: dr Helena Datner, dr Stephan Stach, dr Tomasz Siewierski

Andrzej Żbikowski – historyk i politolog, pracownik Działu Naukowego Żydowskiego Instytutu Historycznego, profesor w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor i edytor dokumentów źródłowych, m.in. raportu Jürgena Stroopa z tłumienia powstania w getcie warszawskim Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje! Oraz tomu 3 Relacje z Kresów Pełnej Edycji Archiwum Ringelbluma. Laureat Nagrody Hirszowiczów (2021).

Helena Datner – z wykształcenia socjolożka, uczestniczka pierwszych w Polsce badan nad postawami antysemickimi: Struktura i wyznaczniki postaw antysemickich [w:] red I. Krzemiński, Czy Polacy są antysemitami (1996); zajmowała się społeczną historią Żydów w XIX wieku: Ta i tamta strona. Żydowska inteligencja Warszawy drugiej polowy XIX wieku (2007); historią powojenną, w tym instytucjami opiekuńczymi i edukacyjnymi: Po Zagładzie. Społeczna historia żydowskich domów dziecka, szkół, kół studentów w dokumentach Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (2016), antysemityzmem partii rządzącej oraz antysemityzmem społecznym w okresie PRL-u (w artykułach). Badała także historię oraz historią Żydowskiego Instytutu Historycznego: razem z Olga Pieńkowską: Instytut. 70 lat działalności w dokumentach źródłowych (2017). W ostatnich latach pisała o Zagładzie w Bezirk Bialystok, m.in. Szymon Datner, „Życie i praca” [w:] Szymon Datner, Zagłada Białegostoku i Białostocczyzny. Notatki Dokumentalne (2023).

Stephan Stach – historyk specjalizujący się w historii Polski i polsko-żydowskiej w XX wieku. W 2015 roku uzyskał tytuł doktora na Uniwersytecie w Halle, broniąc pracę na temat polityki narodowościowej II Rzeczypospolitej. Jako postdoktorant pracował m.in. w Leibniz Institute for the History and Culture of Eastern Europe (GWZO) w Lipsku, Instytucie Historii Najnowszej w Pradze oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Obecnie kieruje programem liberalnej demokracji w think tanku Zentrum Liberale Moderne w Berlinie. Do jego najważniejszych publikacji należą: Nationalitätenpolitik aus der zweiten Reihe: Konzepte und Praktiken zur Einbindung nationaler Minderheiten in Piłsudskis Polen (2024); Holocaust Memory and the Cold War. Remembering across the Iron Curtain, wydany wspólnie z Anną Koch (2024); Growing in the Shadow of Antifascism. Remembering the Holocaust in State-Socialist Eastern Europe, wydany wspólnie z Katą Bohus i Peterem Hallama (2022).

Tomasz Siewierski (ur. 1985) – historyk, adiunkt w Instytucie Historii Nauki im. L. i A. Birkenmajerów Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się historią historiografii, politycznymi i organizacyjnymi zagadnieniami dziejów nauki oraz biografistyką. Opublikował monografię Marian Małowist i krąg jego uczniów (2016). Współautor leksykonu Warszawa Walczy 1939–1945, pod red. K. Komorowskiego (2014). Przygotował edycję Dziennika 1958–1981 Władysława Czaplińskiego (2024). Współautor wywiadu-rzeki z Andrzejem Friszke (2022) i autor wywiadu-rzeki z Rafałem Stobieckim (2023).

Seminarium organizowane jest w ramach EHRI-PL i dofinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego na zadanie „Działania bieżące Polskiego Węzła Krajowego EHRI-PL – konsorcjum EHRI-ERIC realizowane przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma [ŻIH] na lata 2025– 2027 wraz z partnerami krajowymi."

ENG version

The Jewish Historical Institute as a Creator of Memory of the Holocaust. Mark–Datner–Tych

Chair: Prof. Andrzej Żbikowski

Participants: Dr. Helena Datner, Dr. Stephan Stach, Dr. Tomasz Siewierski

Andrzej Żbikowski – historian and political scientist, researcher in the Academic Department of the Jewish Historical Institute, and professor at the Centre for East European Studies of the University of Warsaw. Editor and publisher of source documents, including Jürgen Stroop’s report on the suppression of the Warsaw Ghetto Uprising, The Jewish Residential District in Warsaw Is No More!, as well as Volume 3, Accounts from the Eastern Borderlands, of the Complete Edition of the Ringelblum Archive. Recipient of the Hirszowicz Award (2021).

Helena Datner – a sociologist by training, participant in the first studies in Poland on antisemitic attitudes: Structure and Determinants of Antisemitic Attitudes [in:] ed. I. Krzemiński, Are Poles Antisemites? (1996). She has researched the social history of Jews in the 19th century: This Side and That Side. The Jewish Intelligentsia of Warsaw in the Second Half of the 19th Century (2007), post-war history, including welfare and educational institutions: After the Holocaust. A Social History of Jewish Children’s Homes, Schools, and Student Associations in the Documents of the Central Committee of Jews in Poland (2016), as well as the antisemitism of the ruling party and social antisemitism in the period of the Polish People’s Republic (in articles). She has also studied the history of the Jewish Historical Institute; together with Olga Pieńkowska she authored The Institute. 70 Years of Activity in Source Documents (2017). In recent years she has written on the Holocaust in the Białystok District, among others Szymon Datner, “Life and Work” [in:] Szymon Datner, The Destruction of Białystok and the Białystok Region. Documentary Notes (2023).

Stephan Stach – a historian specializing in the history of Poland and Polish-Jewish relations in the 20th century. In 2015 he received his PhD from Martin Luther University Halle-Wittenberg with a dissertation on nationality policy in the Second Polish Republic. As a postdoctoral researcher he worked, among others, at the Leibniz Institute for the History and Culture of Eastern Europe (GWZO) in Leipzig, the Institute of Contemporary History in Prague, and the POLIN Museum of the History of Polish Jews. He currently heads the Liberal Democracy program at the Zentrum Liberale Moderne think tank in Berlin. His major publications include Nationalitätenpolitik aus der zweiten Reihe: Konzepte und Praktiken zur Einbindung nationaler Minderheiten in Piłsudski’s Poland (2024); Holocaust Memory and the Cold War. Remembering across the Iron Curtain, co-edited with Anna Koch (2024); and Growing in the Shadow of Antifascism. Remembering the Holocaust in State-Socialist Eastern Europe, co-edited with Kata Bohus and Peter Hallama (2022).

Tomasz Siewierski (born 1985) – historian, assistant professor at the L. and A. Birkenmajer Institute for the History of Science of the Polish Academy of Sciences. His research focuses on the history of historiography, the political and organizational aspects of the history of science, and biography studies. He is the author of the monograph Marian Małowist and the Circle of His Students (2016). He co-authored the lexicon Warsaw Fights 1939–1945, edited by K. Komorowski (2014). He prepared the edition of Diary 1958–1981 by Władysław Czapliński (2024). He is also a co-author of a book-length interview with Andrzej Friszke (2022) and the author of a book-length interview with Rafał Stobiecki (2023).