Aktualności

Jechiel Górny, Zapiski dzienne (1942) / Archiwum Ringelbluma

Jechiel Górny urodził się w 1908 roku. Niewiele wiemy o jego życiu przed wojną. W 1939 r. przeprowadził się z Kalisza do Warszawy, zamieszkał z żoną przy ul. Miłej 69. Był towarzyszem Ringelbluma z partii Poalej Syjon-Lewica i zapewne dzięki temu znalazł się wśród współpracowników Oneg Szabat.

W Oneg Szabat zajmował się sprawami dokumentacyjno-ewidencyjnymi, przeprowadzał wywiady i pisał własne teksty. Kopiował dokumenty dla Archiwum – najczęściej w 3 egzemplarzach przez kalkę. Jego ręką przepisane jest obszerne sprawozdanie Batalionu Pracy za 1940 rok, materiały o obozach pracy, ankieta przeprowadzona wśród dzieci na temat zmian w czasie wojny, studium Małowista o szkolnictwie w getcie, dziennik Mordechaja Wassera, relacja Dory Sztatman i in.

Górny również katalogował materiały Archiwum. Jego ręką sporządzony jest „Spis druków“, czyli lista 707 różnych dokumentów, których losów nie znamy. Opracował też spis tzw. listów kaliskich. Jego autorskie teksty to m.in. praca o kwarantannie w warszawskim getcie napisana na podstawie wywiadu z przesiedleńcem z Jeziorny oraz (prawdopodobnie) Notatki z dziejów wchodzenia i opuszczania getta żydowskiego w Warszawie dotyczące szmuglu i przechodzenia na stronę aryjską.

Ogółem w Archiwum zachowało się ponad 70 dokumentów w języku polskim i w jidysz, spisanych ręką Górnego. Wiele z tych tekstów sygnowanych jest imieniem „Jechiel“.

W getcie prowadził dziennik (zachowały się notatki od końca maja 1942 r. do końca stycznia 1943 roku), który kontynuował podczas wielkiej akcji likwidacyjnej. Jest również autorem jednego z pierwszych opisów akcji ze stycznia 1943 roku – chociaż rzeczowe i suche, skrupulatnie pokazuje wydarzenia tego czasu.

28 I 1942 r. / Akcja nr 2

Minęło już 10 dni od tamtego nieoczekiwanego poniedziałku 18 stycznia 1943 r. Dziesięć dni pełnych koszmarów, strachu, przerażenia i drżenia przed nieznanym jutrem. (…) Na Niskiej była wielka strzelanina. Z małego drewnianego domku trzej młodzi ludzie strzelili do grupy maszerujących Niemców. Strzały sprawiały wrażenie jakby pochodziły z broni maszynowej. Padło czterech Niemców. Dopiero po podpaleniu domku grupa Niemców mogła iść dalej. Żydowscy bohaterowie zginęli w płomieniach podpalonego domu. [1]

Zwięźle rejestrował bieżące wydarzenia w getcie, notował liczby zamordowanych, okoliczności śmierci konkretnych osób, starał się zidentyfikować nazwiska ofiar. Są to opisy pozbawione emocji, z wyjątkiem fragmentów, w których pisał o żydowskiej policji. [2] Pytał: Czy zachowanie żydowskiej policji w czasie akcji jest usprawiedliwione? (…) W wielkich słowach „Oskarżam” może być odpowiedź na ich zachowanie. [3]

Górny pisał nieprzerwanie nawet wówczas, gdy 7 sierpnia 1942 roku Niemcy zabrali jego żonę i dziecko. Wierzył w konieczność zbrojnego oporu przeciwko Niemcom. W czasie powstania w getcie walczył pod pseudonimem Jur w oddziale bojowym Poalej Syjon-Lewicy dowodzonym przez Hersza Berlińskiego. Został zabity 10 maja 1943 roku razem z grupą bojowników próbujących wydostać się kanałami z płonącego getta.

Autor: Anna Majchrowska

Przypisy:

[1] Archiwum Ringelbluma, Dzienniki z getta warszawskiego, opr. Katarzyna Person, Zofia Trębacz, Michał Trębacz, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015, s. 343-344.

[2] Samuel Kassow, Kto napisze naszą historię?, Wyd. ŻIH, Warszawa 2017, s. 318.

[3] Archiwum Ringelbluma, Dzienniki z getta warszawskiego, op. cit., s. 324.

Źródła:

Samuel D. Kassow, Kto napisze naszą historię? Ukryte Archiwum Emanuela Ringelbluma, przekł. Grażyna Waluga, Olga Zienkiewicz, Wyd. ŻIH, Warszawa 2017.

Archiwum Ringelbluma, Dzienniki z getta warszawskiego, t. 23, opr. Katarzyna Person, Zofia Trębacz, Michał Trębacz, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2015.