Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe – Fundusze Norweskie i EOG

Projekt realizowany w latach 2020-2024

 

Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie jest najstarszą żydowską organizacją i jedną z najważniejszych na świecie placówek naukowo-badawczych zajmujących się dziejami Żydów od wieków zamieszkujących Polskę. W swoich zasobach posiadamy najbogatszy w Polsce zbiór dokumentów, książek oraz dzieł sztuki związanych z historią i kulturą polskich Żydów. Misją Instytutu jest dbanie o tę spuściznę i upowszechnianie jej szerokiej publiczności w Polsce i za granicą. Nasz priorytet na najbliższe lata to opracowanie, zdigitalizowanie i udostępnianie źródeł historycznych ze zbiorów ŻIH.

Dzięki współpracy z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN realizujemy przewidziany na lata 2020–2024 projekt predefiniowany „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe” dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014–2020 (85%) oraz ze środków budżetu państwa (15%) w ramach Programu „Kultura”.

Przedsięwzięcie to ma za zadanie powiększenie i udostępnienie zbiorów do celów edukacyjnych, badawczych, wystawienniczych, popularnonaukowych oraz publikacji nt. historii i kultury Żydów polskich. W ramach projektu zostaną opracowane, zdigitalizowane, zredagowane i szeroko udostępnione części zbiorów dotyczących polsko-żydowskiej historii – od średniowiecza do końca XX wieku. Działania te pozwolą na pełniejszą prezentację unikatowych zbiorów sztuki, dziedzictwa materialnego, dokumentów i książek, ukazujących obecność Żydów na ziemiach polskich i ich relacje z państwem polskim, Polakami i innymi grupami etnicznymi żyjącymi w naszym kraju. W szczególności projekt obejmie wybrane części archiwum Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, zbioru fotografii i materiałów audiowizualnych dotyczących okresu od 1860 r. do chwili obecnej, zbiorów piśmienniczych związanych z duchowością żydowską, zbiorów sztuki, źródeł dotyczących cmentarzy żydowskich, a także archiwaliów i materiałów (w tym pamiętników i wspomnień) dotyczących Holokaustu.

 

Projekty współfinansowane z środków programu Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe:

 

Wystawa Serce tamtego miasta. Kolekcja Żydowskiego Instytutu Historycznego (1–31 marca 2024)

Po dawnym życiu żydowskim zostały tylko pojedyncze przedmioty, zapiski, pamiątki. Każdy z tych odłamków to osobna historia. Możemy poznawać ją wciąż na nowo dzięki odpowiedniemu przechowywaniu, konserwacji, lecz także digitalizacji poszczególnych obiektów – tworzeniu dostępnych i trwałych kopii cyfrowych – czym na co dzień zajmują się pracownicy ŻIH.  

Wystawa Serce tamtego miasta. Kolekcja Żydowskiego Instytutu Historycznego ma na celu podzielenie się efektami tej pracy i zaprezentowanie zdigitalizowanych zbiorów, które pozostały po ówczesnej żydowskiej społeczności. Fotografie zachowanych artefaktów pokazujemy w przestrzeni miasta, włączając je w jego obecną historię. Każdemu z plakatów towarzyszy zainspirowana obiektem opowieść – dostępna na stronie Instytutu.  

Zachowanie pamięci o ludziach, po których zostały tylko skrawki rzeczywistości, jest misją realizowaną przez Żydowski Instytut Historyczny od ponad 75 lat. To w nim bije serce dawnej żydowskiej Warszawy – serce tamtego miasta. 

Wystawie towarzyszy program wydarzeń

Cyfrowa wersja wystawy

 

Podcast „75 historii. Podcast Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma"

Podcast powstał w ramach obchodów 75-lecia ŻIH. W ten sposób chcemy opowiedzieć o naszej niezwykłej historii, pracy, którą wykonujemy na co dzień, niezwykłych obiektach, które można znaleźć przy Tłomackie 3/5, a przede wszystkim o ludziach, którzy tworzą Instytut. W świat Żydowskiego Instytutu Historycznego wprowadzają słuchaczy pracowniczki, pracownicy i osoby związane z ŻIH-em, m.in. dyrektor Monika Krawczyk, dr Katarzyna Person, Violetta Bachur czy Marta Kapełuś.

 

Czasopismo „Tłomackie 3/5"

Periodyk poświęcony kulturze i historii Żydów polskich. „Tłomackie 3/5” to czasopismo skierowane do szerokiego grona odbiorców, publikowane są w nim recenzje, teksty poświęcone historii i kulturze oraz przekłady literatury jidysz.

 

Treblinka. Relacje więźniów

Bezpłatna publikacja to zbiór trzydziestu relacji byłych więźniów tego obozu, wydany z okazji 80. rocznicy buntu w obozie zagłady Treblinka II. Relacje – w większości zgromadzone przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną w Polsce – pochodzą z archiwum ŻIH. Wiele z nich nigdy wcześniej nie była drukowana. Publikacja ukazała się w języku polskim i angielskim.

 

Marsz Pamięci 2023

Tegoroczny Marsz Pamięci poświęcony był oporowi w getcie warszawskim, który poprzedził wybuch powstania 19 kwietnia 1943 roku. Wbrew rozpowszechnionemu przekonaniu zryw nie był spontaniczny, poprzedziły go wielomiesięczne przygotowania do walki zbrojnej i lata pracy konspiracyjnej: początkowo organizacje podziemne skupiały się na edukacji, wydawaniu prasy podziemnej i zapewnieniu wsparcia swoim sympatykom – z czasem, gdy pojawiły się pierwsze wiadomości o eksterminacji Żydów na masową skalę, zaczęto myśleć o organizacji oporu zbrojnego.

Przeczytaj relację z Marszu

 

 

Marszowi Pamięci towarzyszyła wystawa plenerowa Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim.

Dowiedz się więcej o wystawie

 

Marsz Pamięci 2022

W 80. rocznicę rozpoczęcia wielkiej deportacji uczciliśmy blisko 300 tysięcy jej ofiar, a szczególnie uchodźców i przesiedleńców, którzy do getta warszawskiego zostali wcześniej przesiedleni z miast i miasteczek okupowanej Polski i Europy.

Przeczytaj relację i obejrzyj zdjęcia oraz film z Marszu Pamięci 22 Lipca 2022

 

Wystawa „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman"

Od 26 maja do 13 października 2022 r. pokazujemy wystawę czasową poświęconą wojennym grafikom Mieczysława Wejmana, świadka getta warszawskiego, zagłady Żydów warszawskich.

Dowiedz się więcej o wystawie

 

Marsz Pamięci 2021

Podczas dziesiątego Marszu Pamięci 22 Lipca, poświęconego pamięci warszawskich Żydów wywiezionych do Treblinki w lecie 1942 r., wspominaliśmy szczególnie nauczycieli i nauczycielki z getta warszawskiego.

Przeczytaj relację i obejrzyj zdjęcia oraz film z Marszu Pamięci 22 Lipca 2021

 

Marsz Pamięci 2020

Wyjątkowy, ze względu na pandemię, Marsz Pamięci 22 Lipca 2020 był marszem indywidualnym. Przeszliśmy od Pomnika Umschlagplatz pod kamienicę przy Chłodnej 20, gdzie mieszkał prezes warszawskiego Judenratu, Adam Czerniaków.

Przeczytaj relację z Marszu Pamięci 22 Lipca 2020

 

Wystawa „Symcha Trachter 1894-1942. Światło i barwa"

Od 28 sierpnia do 30 października 2020 r. pokazywaliśmy wystawę czasową poświęconą twórczości Symchy Trachtera – malarza związanego z Lublinem, znakomitego artysty okresu międzywojennego, więźnia getta warszawskiego, zamordowanego w obozie zagłady Treblinka.

Przeczytaj relację i obejrzyj zdjęcia z wernisażu wystawy

 

Relacje ocalałych z Zagłady dostępne online

Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego posiada tysiące relacji osób ocalałych z Zagłady. Dzięki środkom z programu "Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe" skanujemy je i udostępniamy w internecie. Zachęcamy do przeglądania relacji z getta warszawskiego i okupowanej Polski – rękopisów, stenogramów – na portalu DELET oraz w artykułach na naszej stronie internetowej.

 

Lista wybranych wydarzeń zorganizowanych ze wsparciem z projektu ŻDK w 2024 r.:

Nazwa wydarzenia	Data
Artyści żydowscy w pracowni Oskara Steffena w getcie białostockim	18 stycznia 2024
Niewielkie resztki z Solnej | Oprowadzanie autorskie z Hanną Wróblewską	28 stycznia 2024
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie «Niewielkie resztki z Solnej»	20 lutego 2024
O kalendarzu żydowskim	29 lutego 2024
Inauguracja wystawy »Serce tamtego miasta« i pierwszy spacer kuratorski	3 marca 2024
O pamięć trzeba dbać. Przechowywanie i digitalizacja rodzinnego archiwum	5 marca 2024
Na granicy światów | spacer	17 marca 2024
Warsztaty dla studentek i studentów | Digitalizacja i wirtualne zbiory: od papieru do metadanych	19 marca 2024
Roślinność tamtego miasta | spacer botaniczny	20 marca 2024
Więcej niż obiekt. Jak rozmawiać o pamięci	21 marca 2024
Purimowe oprowadzanie kuratorskie po wystawie »Serce tamtego miasta« z tłumaczeniem na PJM	24 marca 2024
AI a nasz cyfrowy ślad. Śmiertelny czy nieśmiertelny?	26 marca 2024
Moja lektura Rembrandta – czytanie performatywne autobiografii Izaaka Celnikiera	14 kwietnia 2024
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie »Niewielkie resztki z Solnej«	23 kwietnia 2024

 

Lista wybranych wydarzeń zorganizowanych ze wsparciem z projektu ŻDK w 2023 r.:

Nazwa wydarzenia	Data
Żydowska opieka społeczna w Warszawie w latach 1939–1943 – seminarium naukowe	24 stycznia 2023
Wokół relacji Moszego Fajgenbauma. Rzeź na Podlasiu – seminarium naukowe	31 stycznia 2023
Wizualna polityka pamięci. Fotografie Holokaustu jako dyskurs – seminarium naukowe	7 lutego 2023
Jean Amery i Theodor W. Adorno wobec dziedzictwa przeszłości nazistowskiej w RFN. Kontrowersje i dialog – seminarium naukowe	21 lutego 2023
Dziecko wobec Zagłady | promocja książki dr Agnieszki Witkowskiej-Krych	2 marca 2023
Cywile w powstaniu w getcie warszawskim – seminarium naukowe	25 kwietnia 2023
Trakt pamięci walki i męczeństwa Żydów | spacer	26 kwietnia 2023
Noc Muzeów 2023	13 maja 2023
Impresje o Dzielnicy Północnej | Spacer	17 maja 2023
Promocja katalogu wystawy czasowej „Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)"	18 maja 2023
Nieujarzmione rośliny Muranowa | spacer botaniczny	3 czerwca 2023
Pisarze patrzą na getto – o obrazach powstania w getcie i Zagłady w literaturze polskiej	14 czerwca 2023
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)"	18 czerwca 2023
Akademia letnia ŻIH 2023	19-21 lipca 2023
Zieleń w getcie warszawskim | spacer	23 lipca 2023
Korzenie powstania | Oprowadzanie kuratorskie	30 lipca 2023
Korzenie i znaki pamięci Muranowa | spacer	9 sierpnia 2023
Korzenie powstania | oprowadzanie autorskie z projektantami wystawy	20 sierpnia 2023
Pomniki oporu | Oprowadzanie kuratorskie	27 sierpnia 2023
Walka bojowców nie była wcale aktem ostatecznej rozpaczy. Dokumentacja powstania w getcie przez Centralną Żydowską Komisję Historyczną	14 września 2023
Festiwal ŻIH | Pokaz rysunków Beniamina Rozenfelda	18 września 2023
Festiwal ŻIH | Dokumentowanie Zagłady i zbrodni wojennych. Między Archiwum Ringelbluma a wojną w Ukrainie	20 września 2023
Halina Kowalska. Spotkanie wspomnieniowe i recital skrzypcowy	5 listopada 2023
Opieka nad sierotami w getcie warszawskim | seminarium naukowe	14 listopada 2023
Niewielkie resztki z Solnej. Promocja katalogu wystawy czasowej	23 listopada 2023
Niewielkie resztki z Solnej | Oprowadzanie kuratorskie	5 grudnia 2023

 

Wybrane wydarzenia zorganizowanych ze wsparciem z projektu ŻDK w 2022 r.:

Nazwa wydarzenia	Data
Spotkanie z kuratorem wystawy, dr Piotrem Rypsonem oraz prof. Luizą Nader	2 czerwca 2022
Oprowadzanie po wystawie czasowej „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman”	7 czerwca 2022
„Wyparcie jako strategia. Artyści wobec Zagłady”	12 czerwca 2022
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie czasowej „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman”	19 czerwca 2022
Oprowadzanie po wystawie czasowej „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman”	28 czerwca 2022
„ABC grafiki artystycznej”	30 czerwca 2022
Oprowadzanie po wystawie czasowej „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman	10 lipca 2022
Polscy obserwatorzy Zagłady: prace wizualne (Mieczysław Wejman, Felicjan Szczęsny Kowarski, Krzysztof Henisz, Władysław Strzemiński)	28 lipca 2022
„Karuzela, zabawa ludowa - świadkowie Zagłady”	7 sierpnia 2022
Oprowadzanie po wystawie czasowej „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman”	9 sierpnia 2022
Oprowadzanie po wystawie czasowej “Tańczący 1944. Mieczysław Wejman”	21 sierpnia 2022
„Mieczysław Wejman i reprezentacja Zagłady w literaturze i literaturze”	25 sierpnia 2022
Oprowadzanie po wystawie czasowej „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman”	11 września 2022
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie czasowej „Tańczący 1944. Mieczysław Wejman”	20 września 2022
„Okrucieństwa wojny – Francisco Goya i Mieczysław Wejman”	29 września 2022

 

Lista wydarzeń zorganizowanych ze wsparciem z projektu ŻDK w 2021 r.:

Nazwa wydarzenia	Data	Link na YouTube
Dlaczego nie wszystko można udostępnić?	21 stycznia 2021	https://www.youtube.com/watch?v=9-inIpZ-nGQ
Chłodna (nie)pamięci. Opowieść o ulicy Chłodnej.	28 stycznia 2021	https://youtu.be/bBh7ilayDiU
Jak (i dlaczego warto) wykorzystać zbiory ŻIH w działalności edukacyjnej?	18 lutego 2021	https://youtu.be/Yb0zlyHoabE
O purimszpilu i kontekstach kulturowych święta Purim	25 lutego 2021	https://youtu.be/JtPPLN3kYAY
Pesach - Początek Końca Początku	24 marca 2021	https://youtu.be/q6aV6F7gCXc
Tora jako Tora pisana	06 kwietnia 2021	https://www.youtube.com/watch?v=vyLtotgoxLU
Liczenie Omeru – codzienne odliczanie niecodzienności	07 kwietnia 2021	https://www.youtube.com/watch?v=fXe6RJk4Yts
Służba serca – o modlitwie żydowskiej	15 kwietnia 2021	https://www.youtube.com/watch?v=7v6MOyh52Mk
Tora jako Prorocy (Newiim)	20 kwietnia 2021	https://www.youtube.com/watch?v=GMlCnxbGKDQ
Rosz Chodesz i Jowel – Święta, które miewają kłopoty z czasem	21 kwietnia 2021	https://www.youtube.com/watch?v=7FdnBELZ0Ds
Siłaczki, czyli o kobietach pracujących w świetlicach działających w getcie warszawskim	11 maja 2021	https://youtu.be/007j3MqUlR8
Tora jako Pisma (Ktuwim)	11 maja 2021	https://youtu.be/F-a49NgXqyQ
Szawuot – o pielgrzymowaniu w tekście, studiowaniu liturgicznym i bibliotece	12 maja 2021	https://youtu.be/keTqZHJh7iY
Dla kogo powstały rysunki w getcie?	20 maja 2021	https://youtu.be/eUtYWIEPVkQ
Tora jako Tora Ustna (Talmud)	25 maja 2021	https://youtu.be/yN-rIfbxDkQ
Szabat – 25 godzin nieskończoności, od kiedy jest jutro i o śpiewie ksiąg	26 maja 2021	https://youtu.be/GUWljjBZxRo
Tora jako Prawo (Halacha)	8 czerwca 2021	https://youtu.be/yi2wJiCeYvU
17 Tamuz – początek trzech tygodni żałoby, by wciąż płonęła pamięć o niepamiętaniu	9 czerwca 2021	https://youtu.be/noszg7A6-TM
Tora jako Tajemnica (Kabała)	22 czerwca 2021	https://youtu.be/YtkF6J3s7HI
Relacje z Zagłady. Świadectwa ocalałych i świadków	24 czerwca 2021	https://youtu.be/RCc8fmH5MyI
Marsz Pamięci 22 Lipca (1942)	22 lipca 2021	https://youtu.be/ptwFyPqUP-w
Małe miasteczka w Polsce przed i po Zagładzie	16 listopada 2021	https://youtu.be/SfuW0S4jesk
Dlaczego Gaon nie lubił chasydów?	16 grudnia 2021	https://youtu.be/V_xqmg8vtKE

 

Lista wydarzeń zorganizowanych ze wsparciem z projektu ŻDK w 2020 r.:

Nazwa wydarzenia	Data	Link na YouTube
Proces Stroopa i pamięć powstania w getcie warszawskim	30 kwietnia 2020	https://youtu.be/snwJebfcli4
Digitalizacja i udostępnianie zbiorów w instytucjach kultury na przykładzie ŻIH	14 maja 2020	https://youtu.be/rCh1-NuDnys
Konserwacja obiektów z kolekcji ŻIH — webinar	21 maja 2020	https://youtu.be/Gar5BwC-xx4
Wojenna ekonomia wysiłku według Korczaka	28 maja 2020
Simon Trachter w świetle korespondencji z Wiktorem Ziółkowskim	23 czerwca 2020	https://youtu.be/61O8emOTTiw
Archiwum ważniejsze niż życie - spotkanie z Autorami	26 sierpnia 2020	https://youtu.be/RF77JAApKgI
Digitalizacja - konkurencja czy szansa dla wystaw muzealnych.	08 października 2020
Spotkanie online z artystką Agnieszką Mastalerz, twórczynią pracy „UZ”.	15 października 2020	https://youtu.be/LOWcYDToB-w
Spotkanie online prezentujące katalog wystawy.	22 października 2020	https://youtu.be/_GIm-lrFz10
Między Pietą a Hiobem. Cierpienie w sztuce żydowskiej w XX wieku	27 października 2020
„Zamienię 2 ładne pokoje, kuchnia, łazienka (…), dzielnica żydowska…”.	01 grudnia 2020	https://youtu.be/Axs4_hagQ2c
Gdzie jesteś? Świadectwa audiowizualne z czasów Zagłady	03 grudnia 2020	https://www.youtube.com/watch?v=JuXOFjaytSw

Zobacz playlistę z nagraniami wydarzeń z 2020 i 2021 r. na kanale Youtube ŻIH

 

www.eeagrants.org

www.norwaygrants.org

Partner projektu Muzeum Historii Żydów Polskich Polin