Aktualności

Żydowski Instytut Historyczny w 2012 roku podjął inicjatywę zorganizowania „Marszu Pamięci 22 lipca”, w 70. rocznicę wielkiej akcji deportacyjnej z getta warszawskiego. Chcieliśmy w ten sposób przywrócić pamięć 300 tysięcy Żydów zamordowanych od 22 lipca do 21 września 1942 roku w ośrodku zagłady Treblinka II. Wspólnie ze środowiskami żydowskimi podjęliśmy inicjatywę upamiętnienia największej w Europie społeczności żydowskich mieszkańców przedwojennej Warszawy. Trasa „Marszu Pamięci 22 lipca” to symboliczna droga „od śmierci do życia”, którą rozpoczynamy zawsze przy pomniku Umschlagplatz – z tego miejsca wyruszały codziennie transporty od 6 do 8 tysięcy Żydów z warszawskiego getta. W tym roku 22 lipca przejdziemy ulicami Warszawy po raz szósty i tradycyjnie już, Marszowi towarzyszyć będzie Akcja Wstążkowa. Uczestnicy Marszu niosą różnokolorowe Wstążki Pamięci, które na zakończenie zawieszają, tworząc wspólnie Pomnik Pamięci.

Pierwszy Marsz Pamięci był okazją do wspomnienia Janusza Korczaka, wychowanków, opiekunów i pracowników Domu Sierot przy ulicy Krochmalnej 92. W trakcie ustanawiania granic getta jesienią 1940 roku Dom Sierot musiał zmienić lokalizację i przenieść się na terytorium dzielnicy zamkniętej. Pierwszą siedzibą Domu Sierot w getcie był budynek Szkoły Handlowej im. Roeslerów przy ulicy Chłodnej 33. W związku ze zmianami granic dzielnicy Korczak po roku musiał szukać kolejnego budynku. Ostatnią siedzibą Domu Sierot była kamienica między ulicami Śliską i Sienną, z której wszyscy wyruszyli w ostatnią drogę na Umschlagplatz. Marsz zakończył się przed budynkiem dawnego Domu Sierot (obecnie Krochmalna 92), gdzie zawiesiliśmy kolorowe wstążki.

Wspomnienie marszu w 2012 roku

W 2013 roku przypomnieliśmy jedną z tysięcy ofiar niemieckiego terroru, Marysię Ajzensztadt – młodą śpiewaczkę zwaną “Słowikiem getta”. Przywołując niejasne do dziś okoliczności jej śmierci, staraliśmy się przypomnieć o dramatycznych sytuacjach, które rozłączały bliskich ludzi w czasie likwidacji getta. Przeszliśmy ulicami stanowiącymi centrum przedwojennej dzielnicy żydowskiej i które w czasie okupacji zostały włączone do getta. Marsz zakończyliśmy przy budynku Żydowskiego Instytutu Historycznego, w sąsiedztwie którego stała Wielka Synagoga na Tłomackiem, zburzona przez Niemców 16 maja 1943 roku.

Wspomnienie marszu w 2013 roku

Kolejny Marsz Pamięci był okazją do wspomnienia postaci Emanuela Ringelbluma, twórcy konspiracyjnej grupy Oneg Szabat oraz Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego. Ringelblum wraz z żoną Judytą i synem Urim zginął po denuncjacji bunkra na aryjskiej stronie Warszawy przy ulicy Grójeckiej 7 marca 1944 roku. Marsz w 2014 roku zakończył się przy ulicy Nowolipki, gdzie ukryte zostały dwie części Archiwum Ringelbluma, odnalezione po wojnie w 1946 i 1950 roku. Podczas część artystycznej wystąpił aktor Sylwester Piechura, który odczytał fragmenty testamentów Nachuma Grzywacza i Dawida Grabera z towarzyszeniem Ksawerego Wójcińskiego na kontrabasie.

Wspomnienie marszu w 2014 roku

Czwarty Marsz Pamięci poświęcony był „najmłodszym bohaterom getta” – Małym Szmuglerom – dzieciom, które ryzykując codziennie życiem przynosiły do getta żywność dla swoich rodzin. Choć nie walczyły z bronią w ręku, to dzięki sprytowi i odwadze udało się im, choć na krótki czas, uchronić swoich bliskich od śmierci głodowej. W 2015 roku Marsz zakończyliśmy w jednym z nielicznych już w Warszawie miejsc, gdzie znajdują się resztki murów getta – przy ulicy Siennej. Ola Bilińska wykonała piosenkę „Warszawo ma” ze słowami Ludwika Starskiego: „Przez mur przekradam się/I biegnę tu jak zgoniony pies!/Choć tropi mnie pan władza,/Żandarm, Gestapo i SS.”

Wspomnienie marszu z 2015 roku

W 2016 roku bohaterami Marszu Pamięci byli pracownicy ochrony zdrowia – lekarze, pielęgniarki, laboranci, pracownicy administracyjni i techniczni gettowych oddziałów szpitalnych – wszystkich, którzy heroicznie nieśli pomoc w czasach „nadludzkiej medycyny”. Marsz zakończyliśmy pod jednym z ostańców getta południowego, budynkiem dawnego Szpitala im. Bersohnów i Baumanów przy ulicy Śliskiej. Aktor Piotr Głowacki przy akompaniamencie grającego na trąbce Olgierda Dokalskiego odczytał fragmenty pamiętników lekarzy z warszawskiego getta.

Wspomnienie marszu z 2016 roku

Tegoroczny Marsz Pamięci 22 lipca w sposób szczególny dedykujemy pamięci członków zespołu „Oneg Szabat”, konspiracyjnej grupy pod przewodnictwem Emanuela Ringelbluma, która podjęła zadanie zbierania i opracowania szeroko pojętej dokumentacji losów Żydów pod okupacją niemiecką. Gustawa Jarecka, członkini „Oneg Szabat”, tak opisywała motywacje grupy działającej w getcie warszawskim: „Dlatego notatki te powstają z instynktownego pragnienia, żeby pozostawić po sobie ślad, z rozpaczy, która chwilami chce krzyczeć, i z chęci usprawiedliwienia swego życia, trwającego jeszcze wciąż w śmiertelnej niepewności”. Zespół archiwalny, zwany Podziemnym Archiwum Getta Warszawskiego lub Archiwum Ringelbluma, przetrwał zakopany na terenie getta i został odnaleziony po wojnie. Obecnie znajduje się w Żydowskim Instytucie Historycznym. W tym roku zapraszamy również przedstawicieli miast, z których w czasie istnienia getta warszawskiego miały miejsce deportacje Żydów. Wśród więźniów getta znajdowali się także przesiedleńcy i uciekinierzy z innych gett na terenach okupowanych przez Niemców. Oni także, wraz z mieszkańcami Warszawy, zmarli tu okrutną śmiercią, bądź zostali zgładzeni w komorach gazowych Treblinki.

Marsz wyruszy spod pomnika Umschlagplatz 22 lipca o godzinie 19:00 i przemierzy trasę ulicami Stawki, Karmelicką, Nowolipki i Andersa, a zakończy się przed budynkiem Żydowskiego Instytutu Historycznego.