Papierośnica doktora Gotliba trafiła do zbiorów ŻIH

Autor: dr Mikołaj Getka-Kenig
W ostatnim miesiącu zbiory artystyczne Żydowskiego Instytutu Historycznego wzbogaciły się o cenny dar z Krakowa, na który składa się m.in. srebrna papierośnica lekarza Gabriela Gustawa Gotliba, portret jego żony, pisarski Barbary Czałczyńskiej (1929-2015) pędzla Henryka Gotliba, oraz unikatowa gipsowa rzeźba żydowskiego chłopca anonimowego autorstwa z okresu międzywojennego.
_MGL2303_2.jpg

Darczyńcą jest pani Teresa Reguła, w dzieciństwie więźniarka obozów nazistowskich, a później socjolożka pracująca w klinice psychiatrii Collegium Medicum UJ. Będąc przywiązaną do swoich żydowskich korzeni, pani Teresa Reguła przez lata kolekcjonowała różnego rodzaju judaika, z których część (m.in. balsaminkę wieżyczkową, chanukiję podróżną, kubek kiduszowy i woreczki na tefilin) podarowała ŻIH-owi już wiosną ubiegłego roku.

Wspomniana papierośnica zasługuje na szczególną uwagę, łącząc w sobie piękno złotniczego wyrobu z ciekawą historią i okolicznościami powstania. Wykonano ją w 1944 roku w Birmingham, w pracowni złotniczej Morgan & Boon, specjalizującej się w ekskluzywnych produktach dla palaczy (oprócz papierośnic oferującego także np. popielniczki jak również “all requisites for the smoker”, jak oznajmiano w materiałach reklamowych). Firma działała od r. 1918 i miała wówczas swoją siedzibę przy Vyse Street, w tzw. Jewellery Quarter, jednym z największym ośrodków złotniczo-jubilerskich w Europie. Gabriel Gustaw Gotlib (Gotlieb), absolwent Uniwersytetu Lwowskiego i Wiedeńskiego, otrzymał ją 22 marca r. 1945 w prezencie od pracowników oddziału rentgenowskiego w Raigmore Hospital w szkockim Inverness, z którym współpracował w czasie II wojny światowej jako dyrektor oddziału radiologii w Royal Northern Infirmary w tym samym mieście.

Wewnątrz papierośnicy znajduje się inskrypcja dedykacyjna, a na wierzchu monogram obdarowanego, złożony z trzech liter G. Najpewniej właśnie w marcu 1945 roku doktor Gotlib wrócił ze Szkocji do Polski, gdzie objął stanowisko dyrektora oddziału radiologii w Szpitalu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Krakowie. Mieszkał zresztą w tym mieście już przed wojną, będąc właścicielem pracowni rentgenowskiej przy ulicy Grodzkiej. Dopiero po wojnie ożenił się z dużo młodszą od siebie Barbarą, która wiele lat po jego śmierci została prezesem krakowskiego oddziału Klubu Inteligencji Katolickiej. 

Dr Gotlib był bratem wspomnianego malarza Henryka (1890–1966), członka pierwszej Grupy Krakowskiej, z którą on sam również pozostawał w ścisłych związkach towarzyskich. Pochodzący z roku 1929 portret doktora Gotliba pędzla brata (w zbiorach prywatnych) był eksponowany na słynnej wystawie Żydzi –Polscy w Muzeum Narodowym w Krakowie w 1989 roku.   

dr Mikołaj Getka-Kenig